Μόλις τελείωσα το βιβλίο του Mark Mazower, "Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων" στην ελληνική του μετάφραση. (πρωτότυπο: "Salonica, city of ghosts").
555 αρκετά δύσκολες σελίδες, ειδικά το πρώτο μισό του βιβλίου, που ουσιαστικά αφηγείται την ιστορία της πόλης με πολλή λεπτομέρεια από το 1430 μέχρι το 1950. Είναι ουσιαστικά όλη η οθωμανική περίοδος της πόλης με εξαίρεση τα χρόνια από το 1912 ως το 1950 όπου πια η Θεσσαλονίκη έχει γίνει η δεύτερη πόλη της Ελλάδας.
Ιστορικός δεν είμαι, οπότε ιστορική κριτική του έργου δεν μπορώ να κάνω. Φαντάζομαι ότι ο Mazower έτρεξε, διάβασε και ερεύνησε πολύ ώστε να παρουσιάσει αυτό το, ούτως ή άλλως, σημαντικότατο έργο. Λεπτομέρειες άγνωστες σε πολλούς και κυρίως σε μας που μεγαλώσαμε και ζούμε σε αυτήν την πόλη.
Όσο φτάνεις στο τέλος του βιβλίου η ανάγνωση σε καθηλώνει όλο και περισσότερο. Φτάνοντας στα γεγονότα του 20ου αιώνα το ενδιαφέρον ανεβαίνει κατακόρυφα.
Είναι πολλά τα συγκλονιστικά στοιχεία της ιστορίας της πόλης. Οι διωγμοί, οι βασανισμοί και οι δολοφονίες των ελλήνων από το οθωμανικό καθεστώς όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση του 1821. Η πλήρης εκκένωση της πόλης από τους μουσουλμάνους κατοίκους της το 1923 και παράλληλα η μαζική είσοδος χριστιανών προσφύγων από την Ανατολία την ίδια περίοδο. Αλλά το γεγονός που κόβει την ανάσα είναι η γενοκτονία των εβραίων της πόλης από τους ναζί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και πιο συγκεκριμένα το 1943.
Νιώθω ότι η ιστορία της εξαφάνισης των εβραίων της Θεσσαλονίκης κρύβει πολλά ένοχα μυστικά, πολλά από τα οποία αποκαλύπτονται στο βιβλίο και για τα οποία ο σύγχρονος θεσσαλονικιός είχε (και μάλλον έχει) πλήρη άγνοια. Και λέω ένοχα, διότι παραμένει πολύ σκοτεινός ο ρόλος των αρχών και σημαντικού μέρους των ελλήνων κατοίκων της πόλης σε σχέση με τον στιγματισμό, την γκετοποίηση, την αρπαγή των περιουσιών και εν τέλει με τη μεταφορά των εβραίων της πόλης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μεταφορά που σήμανε την οριστική βιολογική εξόντωση της τεράστιας πλειοψηφίας του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης. (κάπου 45.000 άνθρωποι)
Γειτονιές και δρόμοι που ζούμε και κινούμαστε καθημερινά ήταν άθλια γκέτο στοιβαγμένων ανθρώπων, αποθήκες ψυχών έτοιμες να φορτωθούν στο επόμενο τρένο σαν ζώα, για εκεί όπου τους περίμενε η τραγική τους μοίρα. Είναι συγκλονιστικό αλήθεια να το σκέφτεσαι αυτό, διότι μιλάμε για γεγονότα που συνέβησαν στην ίδια μας την πόλη μόλις 70 χρόνια πριν.
Όσο μεγάλωνα πάντα άκουγα για την ελληνική-βυζαντινή Θεσσαλονίκη. Ποτέ κανείς, ούτε στο σχολείο, ούτε στις γειτονιές που μεγαλώσαμε δεν μας είπε ότι υπήρχε και μια άλλη Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη των 482 χρόνων οθωμανικής κυριαρχίας. Η Θεσσαλονίκη των 451 χρόνων ισχυρής εβραϊκής παρουσίας. Αλήθειες που κρύφτηκαν πίσω από σκοπιμότητες.
Το βιβλίο αυτό ανοίγει μάτια. Δεν ξέρω αν όλα όσα περιέχει είναι 100% αποδεδειγμένες ιστορικές αλήθειες. Σίγουρα όμως έχει πολλά και σοβαρά στοιχεία από την ιστορική διαδρομή της πόλης.
